Projektas „Gamtinio ir kultūrinio paveldo populiarinimas per Lietuvos-Lenkijos etnokultūrą“
LT-PL-2S-159
Atsižvelgiant į bendrą Lietuvos-Lenkijos istoriją ir įtaką kultūrai bei galimybes, susijusias su šventėmis ir gausiu kultūriniu ir gamtiniu paveldu, Šilalės r. savivaldybės kultūros centras kartu su Ukmergės kultūros centru ir Lenkijos lietuvių etninės kultūros draugija vykdo projektą „Gamtinio ir kultūrinio paveldo populiarinimas per Lietuvos-Lenkijos etnokultūrą“, kurio tikslas yra pasitelkiant Lietuvos-Lenkijos etnokultūrą populiarinti gamtinį ir kultūrinį paveldą. Projekto tikslinė grupė yra programos teritorijos gyventojai ir turistai, atvykstantys į Lietuvą (Šilalę ir Ukmergę) ir Lenkiją (Punską). Pagrindinė projekto idėja yra per etninę kultūrą ir šventes, susijusias su ta kultūra, kaip priemonę, pritraukti daugiau turistų prie specifinių kultūros ir gamtinio paveldo objektų.
Programos prioritetai – aplinkos išsaugojimas ir tausojimas bei išteklių naudojimo efektyvumo skatinimas per tvarų gamtos ir kultūros paveldo naudojimą turizmui pasienio regione.
Projektas pradėtas vykdyti 2018 m. kovo 1 d. Numatyta trukmė – 10 mėn.
Rašant projektą buvo manoma, kad yra labai svarbu išsaugoti etninę kultūrą tiek vienoje, tiek kitoje pusėje. Etninė kultūra ypač prisideda prie palaikymo išskirtinių papročių, simbolių, o svarbiausia – palaiko kultūrinį identitetą. Visuomenei tampant daugialyte, susidaro įspūdis, kad puoselėti etninę kultūrą darosi nebereikalinga.
Svarbu paminėti, kad kultūriniai elementai atlieka itin svarbų vaidmenį. Per kultūrą žmonės susipažįsta su vienos ar kitos valstybės išskirtinumu, identitetu, palaiko artimą tarpusavio ryšį etninėje kultūroje.
Visi projekto partneriai yra ypatingai turtingi gamtinio paveldo srityje: ežerai, miškai, pilys, architektūriniai elementai. Didžioji dauguma kultūrinio ir gamtinio paveldo yra susijusi su etnine kultūra (senoviniai ritualai, folklorinės ir nacionalinės šventės). Seniau buvo ypatinga tradicija švęsti šventes gamtoje. Kadangi abi šalys gali pasidžiaugti turtinga gamta, todėl abi gali populiarinti dėmesio vertą kultūrinį ir gamtinį paveldą pritraukiant vis daugiau turistų į panašias Lietuvos-Lenkijos vietas.
Vykdant projektą buvo realizuojami šie uždaviniai:
a) Gerosios patirties mainai.
Susitikimai vyko Šilalėje ir Punske. Jų metu etninės kultūros specialistai keitėsi sukaupta patirtimi, žiniomis, mokė vieni kitus šokių, dainų. Pirmieji mainai buvo suorganizuoti Šilalėje. Jie vyko kovo mėnesį ir truko 5 dienas. Iš Punsko atvyko 10 dalyvių, iš Ukmergės – 10 dalyvių, iš Šilalės taip pat buvo 10 dalyvių. Visi jie buvo artimai susiję su etnine kultūra – etnomuzikavimo specialistai, tautodailininkai, folkloro ansamblių dalyviai. Dalijantis gerąja patirtimi buvo mokoma etnomuzikavimo, dainų, šokių, žaidimų, ratelių, grojimo liaudies instrumentais (kanklėmis, birbyne, smuiku). Dalyviai turėjo galimybę patys pasigaminti paprastus liaudies instrumentus ir pramokti jais groti.
Antrieji mainai buvo suorganizuoti Punske. Jie taip pat truko 5 dienas. Šiuose mainuose dalyvavo 5 žmonės iš Šilalės, 5 iš Ukmergės bei 10 žmonių iš Punsko (Punsko dalyviai tai buvo visų pirma jaunimas, kuris sėmėsi žinių iš etnokultūros specialistų ir pats dalijosi savo patirtimi tautodailės srityje).
Mainų metu etninės kultūros specialistai dalijosi savo mintimis, vieni kitiems siūlė įtraukti į savo repertuarą naujų kūrinių būsimoms etnokultūrinėms šventėms.
b) Etninės kultūros programos kūrimas.
Ši veikla tęsėsi nuo 2018-03 iki 2018-05. Projekto partneriai sukūrė vieną bendrą etninių švenčių programą. Kiekvienas partneris sudarė savo etninių švenčių programą, kuri visų partnerių susitikimų metu buvo įjungta į vieną bendrą programą. Švenčių programoje atsispindės etniniai, tradiciniai amatai, muzika ir istorija. Punsko švenčių maršrutas numatytas prie paveldo objektų. Tai Žolinių mugė ir folkloro festivalis ,,Dainuoju Lietuvai“, kuris vyks bažnyčios aikštėje, paroda ,,Linas puošia ir rengia“ Punsko senojoje klebonijoje bei etnokultūrinė-edukacinė programa ,,Lino kelias“, kuri vyks buities muziejuje.
c) Etnokultūrinio maršruto kūrimas.
Vykdant projektą buvo kuriamas turizmo maršrutas, kuriame atsižvelgta į kultūrinio ir gamtinio paveldo objektus. Punsko savivaldybės architektūros paveldo objektai, įtraukti į projektą: Punsko bažnyčia su bažnyčios aikšte, Punsko senoji klebonija, buities muziejus. Maršrute matysis kultūrinio ir gamtinio paveldo objektai (žemėlapyje), šventės, susijusios su tos vietos kultūriniu ir gamtiniu paveldu. Bus pateiktas trumpas kultūrinio ir gamtinio paveldo apibūdinimas bei vykstančių renginių aprašymas su datomis ir trumpa istorija. Bus taip pat instrukcija, kaip patekti prie vieno ar kito kultūrinio paveldo objekto.
Šiomis dienomis turistai vis labiau domisi turistinių maršrutų unikalumu, jiems ypatingai įdomu aplankyti visiškai naujas, nematytas vietas, dalyvauti renginiuose, pasižyminčiuose etnokultūriniu išskirtinumu.
Vykdant projektą taip pat įsigyta įgarsinimo aparatūra, kuri bus naudojama etnokultūrinių švenčių metu.
Projekto šalių atstovai tikisi, kad sukurtas bendras, jungtinis etninės kultūros, turizmo ir švenčių maršrutas populiarins etninės kultūros renginius bei vietos gamtinį ir kultūrinį paveldą. Maršrutas bus pateiktas lankstinukų forma bei lengvai pasiekiamas elektroninėje erdvėje, kur kiekvienas galės nesudėtingai rasti norimas aplankyti vietas. Sukurta elektroninė platforma kvies apsilankyti populiariausiuose Šilalės, Ukmergės, Punsko etninės kultūros renginiuose bei gamtinio ir kultūrinio paveldo objektuose.
Stovyklos dalyviai „Gerosios patirties mainų“ metu Punske
Punsko jaunimas stovykloje pristato savo krašto dainas
Bendri šokių mokymai stovykloje Punske
Pristatomos tautodailės dirbtuvės ŠIMTAVIRVIS
Audimas staklėmis
Rinktinių juostų audimas dalijantis gerąja patirtimi
„Gerosios patirties mainų“ metu Šilainėje Punsko jaunimas mokosi daryti liaudiškus instrumentus
Punsko jaunimas Šilalėje mokosi groti kanklėmis
„Popularyzacja dziedzictwa przyrodniczego i kulturalnego poprzez litewsko-polską kulturę etniczną”
Projekt „Popularyzacja dziedzictwa przyrodniczego i kulturalnego poprzez litewsko-polską kulturę etniczną”
LT-PL-2S-159
Mając na uwadze wspólną historię Litwy i Polski oraz wpływ na kulturę i możliwości, związane ze świętami oraz bogate dziedzictwo kulturalne i przyrodnicze, Centrum Kultury Miasta Šilalė wraz z Centrum Kultury w Ukmergė oraz Stowarzyszenie Litewskiej Kultury Etnicznej w Polsce realizuje projekt „Popularyzacja dziedzictwa przyrodniczego i kulturalnego poprzez litewsko-polską kulturę etniczną”, którego celem jest popularyzacja dziedzictwa przyrodniczego i kulturalnego poprzez litewsko-polską kulturę etniczną. Grupą docelową projektu są mieszkańcy terytorium programu oraz turyści przyjeżdżający na Litwę (Šilalė i Ukmergė) oraz do Polski (Puńska). Główną ideą projektu jest przyciągnięcie większej ilości turystów do wyjątkowych obiektów dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego poprzez kulturę etniczną i święta, związane z tą kulturą.
Priorytety programu – ochrona i oszczędzanie środowiska oraz wspieranie efektywności korzystania z zasobów poprzez wykorzystywanie dziedzictwa przyrodniczego i kulturalnego w turystyce w obszarze przygranicznym.
Początek realizacji projektu – 1 marca 2018 r. Przewidziany okres trwania projektu – 10 miesięcy.
Osoby, które opracowywały projekt uważają, że niezwykle ważne jest zachowanie kultury etnicznej zarówno po jednej, jak i po drugiej stronie. Kultura etniczna ma szczególnie duży wkład w kultywowaniu wyjątkowych zwyczajów, symboli, a najważniejsze – wspiera tożsamość kulturową. Gdy społeczeństwo staje się zróżnicowane, wydaje się, że pielęgnowanie kultury etnicznej jest zbędne.
Warto wspomnieć, że elementy kulturalne odgrywają istotną rolę. Poprzez kulturę ludzie poznają wyjątkowość jednego lub drugiego kraju, jego tożsamość, utrzymują bliskie więzi na płaszczyźnie kultury etnicznej.
Wszyscy partnerzy projektu mogą poszczycić się wyjątkowym bogactwem dziedzictwa przyrodniczego: jeziora, lasy, zamki, elementy architektoniczne. Większość dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego jest związana z kulturą etniczną (dawne rytuały, święta folkloru i narodowe). Dawniej tradycją było obchodzenie świąt na łonie natury. Z uwagi na to, że oba kraje mogą poszczycić się bogatą przyrodą, mogą też popularyzować warte uwagi dziedzictwo kulturalne i przyrodnicze przyciągając coraz więcej turystów do podobnych miejsc na Litwie i w Polsce.
Wdrażając projekt zostały zrealizowane następujące cele:
a) Wymiana dobrych praktyk.
Spotkania odbyły się w Šilalė i Puńsku. Podczas spotkań specjaliści kultury etnicznej wymieniali się zdobytym doświadczeniem, wiedzą, uczyli jedni drugich tańców, śpiewów. Pierwsza wymiana została zorganizowana w Šilalė. Odbyła się w marcu i trwała 5 dni. Z Puńska przybyło 10 uczestników, z Ukmergė – 10 uczestników, z Šilalė również było 10 uczestników. Wszyscy byli blisko związani z kulturą etniczną – specjaliści muzyki etnicznej, twórcy ludowi, uczestnicy zespołów ludowych. Podczas wymiany dobrych praktyk odbyły się lekcje muzyki etnicznej, śpiewów, tańców, zabaw, kółek, gry na instrumentach ludowych (kanklės, birbynė, skrzypcach). Uczestnicy mieli możliwość sami zrobić zwykłe instrumenty ludowe i nauczyć się na nich gry.
Druga wymiana odbyła się w Puńsku. Ona również trwała 5 dni. W wymianie tej udział wzięło 5 uczestników z Šilalė, 5 z Ukmergė oraz 10 osób z Puńska (większość uczestników z Puńska to była młodzież, która czerpała wiedzę ze specjalistów kultury etnicznej oraz dzieliła się swoim doświadczeniem w dziedzinie sztuki ludowej).
Podczas wymiany specjaliści kultury etnicznej dzielili się swoimi przemyśleniami, jedni drugim proponowali wpisanie do swojego repertuaru nowych utworów na przyszłe święta kultury etnicznej.
b) Tworzenie programu kultury etnicznej.
Działalność ta była kontynuowana od marca 2018 roku do maja 2018 roku. Partnerzy projektu stworzyli jeden wspólny projekt świąt etnicznych. Każdy partner opracował program swoich świąt etnicznych, który podczas spotkania wszystkich partnerów został wdrożony do wspólnego programu. W programie świąt odzwierciedlenie znajdą rzemiosło etniczne i tradycyjne, muzyka i historia. Szlak świąt Puńska przewidziany jest przy obiektach dziedzictwa. Jest to jarmark podczas Zielnej i festiwal folkloru „Dainuoju Lietuvai” („Śpiewam dla Litwy”), który odbędzie się na placu kościelnym, wystawa „Linas puošia ir rengia“ („Len zdobi i ubiera“) na starej plebanii w Puńsku oraz program etnokulturowo-edukacyjny „Lino kelias” („Droga lnu”), który odbędzie się w muzeum.
c) Tworzenie trasy kultury etnicznej.
W trakcie realizacji projektu została utworzona trasa turystyczna, w której uwzględnione zostały obiekty dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego. Obiekty dziedzictwa architektonicznego Gminy Puńsk wpisane do projektu: kościół w Puńsku wraz z placem kościelnym, stara plebania w Puńsku, muzeum. Na trasie będą widoczne obiekty dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego (na mapie), święta związane z dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym tego miejsca. Zostanie przedstawiony krótki opis dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego oraz opis odbywających się wydarzeń z datami i krótką historią. Będzie również instrukcja, jak dotrzeć do jednego czy drugiego obiektu dziedzictwa kulturalnego.
W dzisiejszych czasach turystów bardziej interesuje wyjątkowość tras turystycznych, dla nich szczególnie ważne jest zwiedzenie zupełnie nowych, niezwiedzanych jeszcze miejsc, uczestnictwo w wydarzeniach, które wyróżniają się pod względem kultury etnograficznej.
W trakcie realizacji projektu został zakupiony również sprzęt nagłośnieniowy, który będzie używany podczas świąt kultury etnograficznej.
Przedstawiciele stron projektu oczekują, że wspólna trasa kultury etnograficznej, turystyki i świąt, która została opracowana, będzie promowała wydarzenia kultury etnograficznej oraz miejscowe dziedzictwo przyrodnicze i kulturalne. Trasa będzie przedstawiona na ulotkach oraz dostępna w formie elektronicznej, gdzie każda zainteresowana osoba bez problemu będzie mogła znaleźć pożądane do zwiedzenia miejsca. Stworzona platforma elektroniczna będzie zapraszała do wzięcia udziału w najpopularniejszych wydarzeniach kultury etnograficznej w Šilalė, Ukmergė, Puńsku oraz odwiedzenia obiektów dziedzictwa przyrodniczego i kulturalnego.
Projektą remia Europos regioninės plėtros fondas